Dane techniczne

Napęd: dwa silniki Tumanski R195 o mocy 4500 kG.
Długość: 15,53 m.
Rozpiętość skrzydeł: 14,36 m.
Wysokość: 4,8 m.
Powierzchnia nośna: 30,10 m2.
Masa własna: 9315 kg.
Masa startowa max: 17600 kg.
Masa uzbrojenia: 4400 kg.
Prędkość max (na poziomie morza): 975 km/h.
Długość rozbiegu: 750 m (z pokładu lotniskowca 175 m).
Prędkość wznoszenia: 72 m/s.
Pułap max: 7000 m (z pełnym uzbrojeniem 5000 m).
Zasięg normalny: 595 km.
Zasięg z dodatkowymi zbiornikami i pełnym uzbrojeniem: 750 km.

Opis

Pierwsze fotografie Su25 oraz inne informacje dotyczące tych samolotów ujawniłow 1985 roku lotnictwo wojskowe Czechosłowacji, która zakupiła je od Związku Radzieckiego. Su25 jest w dużym stopniu odpowiednikiem amerykańskiego A10 Thunderbolt. Oba są konstrukcjami charakterystycznymi, wyróżniającymi się znacznie spośród innych samolotów bojowych. Oba stanowią realizację tej samej koncepcji - samolotu silnie opancerzonego i uzbrojonego przeznaczonego do zwalczania pojedyńczych rozsianych na polu walki w obrębie i niewielkiej odległości od strefy frontowej. Zadania te wykonywane są z reguły z małych wysokości przy wzrokowej widzialności ziemi i celu i w związku z tym nie istnieje potrzeba instalowania tak skomplikowanych i drogich urządzeń nawigacyjnych, stacji radiolokacyjnej jak na samolotach myśliwsko-bombowych. Samoloty bezpośredniego wsparcia wojsk lądowych jakimi są Su25 i A10 stosują swe uzbrojenie na ogół przy małych prędkościach i na małych odległościach do celów i z tego powodu są uzbrojone w szybkostrzelne działka do zwalczania lekko i średnio opancerzonych pojazdów oraz bomby i rakiety niekierowane. Wymienione cechy są wspólne dla klasy samolotów której reprezentantami są Su25 i A10 na tym jednak podobieństwa się kończą. Prawdę mówiąc Su25 bardziej przypomina amerykański samolot eksperymentalny YA9 niż A10 z którym w "przegrał" konkurs przed rozpoczęciem produkcji. Ich wspólne cechy to między innymi: dobra widoczność z kabiny pilota, hamulce aerodynamiczne na końcach skrzydeł, stosunkowo małe wymiary. Prawdopodobnie radzieccy konstruktorzy znacznie bardziej wzorowali się YA9 niż A10 i co warto zauważyć Su25 został wprowadzony do produkcji w około siedem lat później niż A10.
Pierwszy prototyp Su25, określany wtedy skrótem RAM3 został po raz pierwszy zaobserwowany na głównym radzieckim poligonie lotniczym w Ramienskoje pod Moskwą w 1977 roku. Nosił on numer taktyczny T58. Po przeprowadzeniu licznych prób w latach 1980-81 wyprodukowano ok. 30 egzemplarzy przedseryjnych. Część z nich w 1982 roku, już jako Su25 przebazowano do Afganistanu na lotnisko w pobliżu Kabulu skąd dokonywały lotów bojowych, polegających najczęściej na niszczeniu partyzanckich konwojów z zaopatrzeniem pochodzącym z Pakistanu. Działania te stanowiły praktyczne bojowe testy próbnych jeszcze wówczas maszyn. Z początku wypadły one bardzo pomyślnie, zwłaszcza że partyzanci nie dysponowali w tym czasie przeciwlotniczymi rakietami Stinger i Blowpipe. W późniejszych latach ze względu na wysoką skuteczność tych rakiet Su25 zmuszone zostały do działania na średnich i dużych pułapach (zasięg rakiet Stinger wynosi ok. 5 km) przez co celność oraz skuteczność ich uzbrojenia spadła bardzo znacznie i wzrosły również straty. Wnioski wyciągnięte z działań w Afganistanie doprowadziły do powstania zmodernizowanej wersji nazwanej Su39, którą wyposażono w większą ilość środków defensywnych. Zgodnie z radziecką doktryną wojenną Su25 mają być stosowane w strefie przyfrontowej rzędu 100-200 kilometrów w głębi terytorium nieprzyjaciela (w strefie o największej koncentracji obrony przeciwlotniczej), stanowiąc uzupełnienie śmigłowców szturmowych przeznaczonych do działań co najwyżej kilkadziesiąt kilometrów w głębi ugrupowania przeciwnika oraz samolotów myśliwsko-bombowych i bombowych, które mają zwalczać duże stacjonarne cele na większych odległościach.
Przy konstruowaniu Su25 położono nacisk na zwrotność (również przy małych prędkościach lotu) i odporność na uszkodzenia - czynniki o kluczowym znaczeniu dla "przeżywalności" na polu walki zdominowanym przez przeciwnika. Przypuszcza się że niskie obciążnie powierzchni nośnych i niski profil skrzydła zapewniają dobrą zwrotność przy prędkościach rzędu 0,7 Mach. W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa uszkodzenia silników jednym trafieniem są one oddzielone od siebie kadłubem. Su25 jest pierwszym radzieckim dwusilnikowym samolotem bojowym, w którym ciąg wystarczający do kontynuowania zadania bojowego może zapewnić jeden silnik. Większość paliwa zlokalizowana jest w centralnej sekcji kadłuba, gdzie osłonięte jest z boków przez silniki i wloty powietrza. Powierzchnia centralnego zbiornika paliwa jest stosunkowo mała biorąc pod uwagę jego pojemność przez co łatwo może zostać pokryty substancją uszczelniającą przestrzeliny. Opancerzenie zastosowano przy ochronie kabiny i ważnych elementów konstrukcji (24 mm tytanu). Systemy kierowania samolotem zostały zdublowane. Su25 jest lepiej niż A10 przystosowany do prowadzenia walk powietrznych ze względu na możliwość przenoszenia rakiet powietrze-powietrze małego zasięgu, co jest cześciowo spowodowane mniejszą siłą ognia pokładowego dwulufowego działka kaliber 30 mm, wbudowanego na stałe. Nie pełni jednak ono dokładnie takiej samej roli jak siedmiolufowe działko GAU8 w systemie Gatlinga zamontowane na A10. Ma ono umożliwić zwalczanie umocnionych stanowisk ogniowych, pojazdów nieopancerzonych, transporterów opancerzonych oraz bojowych wozów piechoty. Napęd Su25 zapewniają dwa turboodrzutowe silnki Tumański R195 każdy o ciągu maksymalnym 44,18 KN (4500 kG). Prawdopodobnie najbardziej niezwykłą cechą jest możliwość zasilania praktycznie każdym rodzajem paliwa lotniczego, co okazało się bardzo przydatne w Afganistanie. Podstawowe części zapasowe silnka przewożone są standardowo w niewielkiej komorze ładunkowej samolotu. Oprócz zewnętrznych zbiorników paliwa, dodatkowo na podwieszeniach zewnętrznych mogą być mocowane dodatkowe dwa duże zbiorniki. W dziobowej części samolotu za charakterystycznym "okienkiem" umieszczono laserowy dalmierz i wskaźnik celów Kylon PS dla bomb i rakiet kierowanych oraz ciepłonamiernik. Su25 posiada bogate wyposażenie ostrzegające o zagrożeniach (radar wczesnego ostrzegania SPO15 "Syrena-3" i urządzenie zkłócające Gardeniya) oraz przeciwdziałanie radioelektrycznego w tym wyrzutnie dipoli zakłócających i flar ASO2V - jest ono zainstalowane głównie w tylnej części samolotu. Samolot jest wyposażony w zintegrowany system nawigacji i celowania (celownik bombowy ASP17 BTs8 i kamera AKS750s zainstalowana w części dziobowej, Taktyczny powietrzny system nawigacji RSBN, radiowysokościomierz RV1S, system identyfikacji IFF typu SRO2 i inne). Odchylana na bok owiewka kabiny zapewnia pilotowi dobrą widoczność do przodu i na boki, w razie katapultowania jest ona odstrzeliwywana. Ważną cechą Su25 jako samolotu frontowego jest krótka droga startu i lądowania ze względu na duży ciąg silników i dużą mechanizację płaszczyzn nośnych. Niskociśnieniowe podwozie umożliwia również korzystanie z odcinków dróg i utwardzanych pasów gruntowych. Wymagana długość drogi startowej w tym przypadku wynosi 1000 metrów. Wszystkie podzespoły mogą być łatwo diagnozowane i naprawiane w warunkach polowych.
Su25 jest silnie uzbrojony - może przenosić więcej uzbrojenia niż wcześniej opracowany radziecki samolot szturmowy MIG27. Oprócz wbudowanego na stałe dwulufowego działka AO17A kaliber 30 mm (z zapasem 250 nabojów) na ośmiu pylonach podskrzydłowych może być podwieszane do 4400 kg uzbrojenia. Mogą to być 500-kilogramowe bomby odłamkowo-burzące, rakiety naprowadzane laserem, wyrzutnie rakiet niekierowanych o kalibrze od 57 mm do 330 mm (S5, S8, S24, S25), zasobniki SPPU22 z dwulufowym działkiem kalibru 23 mm, rakiety powietrze-ziemia Kh23 (AS7 "Kerry"), Kh25Ml (AS10 "Karen") i Kh29l (AS14 "Kedge"). Ponadto na pylonach zewnętrznych (skrajnych) mogą być przenoszone samonaprowadzające w podczerwieni rakiety klasy powietrze-powietrze krótkiego zasięgu R3S (AA2D "Atoll") lub R60 (AA8 "Aphid").
Su25 produkowany jest przez Biuro konstruckyjne Suchoja w Moskwie oraz Nowosybirskie Zakłady Lotnicze. Powstały wersje dwumiejscowe (Su25UB i szkolny Su25UT) oraz dwumiejscowa wersja Su25UTG, wyposażoną w hak holowniczy, przeznaczona do bazowania na pierwszym dużym radzieckim lotniskowcu atomowym "Kuzniecow" (wówczas nosił jeszcze nazwę "Tibilisi"). Pierwszy próbny start i lądowanie odbyła sie 1 listopada 1989 roku. Samoloty w tej wersji, będą miał możliwości działania również w nocy, a zatem byłyby odpowiednikiem amerykanskiego szturmowego samolotu pokładowego A6F.
Opracowana wersja eksportowa nie różniąca się praktycznie od wersji obecnie podstawowej (Su25K) otrzymała oznaczenie Su28. W Tibiliskich Zakładach Lotniczych w Gruzji opracowano z pomocą specjalistów z Izraela wersję Su25K Scorpion dostosowaną do używania zachodnich systemów uzbrojenia i awioniki. Su25 dostarczane były oprócz lotnictwa ZSSR i Czechosłowacji również dla Węgier. Obecnie są używane przez lotnictwo: Sił powietrznych i sił powietrznych marynarki Federacji Rosyjskiej, Angoli, Azerbejdżanu, Białorusi, Bułgarii, Republiki Czeskiej, Iranu, Kazachstanu, Gruzji, Macedonii, Koreii Północnej, Peru, Republiki Słowacji, Turkmenistanu i Ukrainy. Kilkadziesiąt egzemplarzy zakupił Irak tuż przed wojną w Zatoce w 1991 roku.
Podsumowując, można stwierdzić że Su25 i Su28 to samoloty względnie tanie w produkcji i proste, o dużej odporności na uszkodzenia (również z tego ostatniego powodu), o wprawdzie mniejszym udźwiegu niż ich amerykański odpowiednik, lecz za to w odróżnieniu od niego dobrze przystosowane do prowadzenia walk powietrznych, nie tylko ze względu na lepsze uzbrojenie (rakiety), lecz również ze względu na większą prędkość lotu.

Zdjęcia