Dane techniczne

Załoga: 3 osoby.
Napęd: turbina gazowa GDT-1000 o mocy 1000 KM.
Długość: 7,0 m.
Szerokość: 3,60 m.
Wysokość: 2,20 m.
Masa własna: 46000 kg.
Nacisk na grunt: 0,81 kg/cm2.
Prędkość max: 70 km/h (na drodze), 48 km/h (w terenie).
Pokonywanie brodów: 1,8 m (5,0 m z przygotowaniem).
Max wysokość pokonywanych ścian: 0,9 m.
Max szerokość pokonywanych rowów: 2,7 m.
Max nachylenie pokonywanych wzniesień: 60%.
Zasięg: 335 km (600 km z zewnętrznymi zbiornikami).

Opis

Czołg T80, produkowany przez zakłady Transmash w Omsku, został wdrożony do produkcji w roku 1984, zachowując większość cech modelu T64 (wliczając w to gładko lufową armatę 125 mm z automatem ładującym). Zaprojektowany został przez zespół, którego konsultantem był N. Szaszmurin, jeden z pionierów radzieckiego przemysłu czołgowego, współtwórca większości radzieckich ciężkich wozów bojowych i człowiek o wyjątkowo nieszablonowym sposobie myślenia. Główną zmianą w stosunku do T64 było wykorzystanie turbiny gazowej, co zapewniało dużą moc, a więc i prędkość, oraz użycie laserowego dalmierza, znacznie poprawiającego skuteczność układów kontroli ognia. Zrezygnowano z hydropneumatycznego zawieszenia stosowanego w T64 na rzecz wałków skrętnych.
T80 jest bardzo podobny z wyglądu do czołgu T72. Posiada cechy charakterystyczne zarówno dla T64 jak i T72, w tym w szczególności uzbrojenie. Cechą, która pozwala łatwo odróżnić T80 od T72 jest obecność bocznych "fartuchów" oraz dwunastolufowy wyrzutnik granatów dymnych z siedmioma lufami po lewej stronie wieży i pięcioma po prawej (granaty są odpalane automatycznie w przypadku wykrycia oświetlenia wiązką lasera). Odległość między kołami bieżnymi nie jest identyczna (dzięki temu rozłożenie ciężaru wozu na podłoże jest optymalne) i widoczne są charakterystyczne przerwy pomiędzy trzema parami kół.
T80 posiada większość cech charakterystycznych dla radzieckich konstrukcji czołgów tzn. klasyczny układ uzbrojenia i napędu oraz rozdzielone stanowiska załogi (dowódca i celowniczy znajdują się w "przedziale bojowym", a kierowca w "przedziale kierowcy"). Tak jak i w innych radzieckich czołgach wieża ma kształt półsferyczny, co zmniejsza możliwość trafienia pod kątem prostym, ale równocześnie ogranicza bardzo przestrzeń dla załogi oraz ogranicza możliwość opuszczenia lufy działa do zaledwie -4 stopni.
Załoga, dzięki zainstalowaniu automatu ładowniczego, jest trzyosobowa - w kadłubie w osi pojazdu znajduje się kierowca (ułatwia mu to prowadzenie czołgu podczas załadunku na platformy i korzystaniu z środków przeprawowych, ale utrudnia wydostanie się z czołgu, ze względu na armatę), a w wieży znajdują się: dowódca (po prawej patrząc od tyłu) i celowniczy działa (po lewej).
Czołg T80 był pierwszym seryjnie produkowanym radzieckim czołgiem napędzanym turbiną gazową. Turbina ta oznaczona jako GTD-1000 była zmodyfikowaną turbiną TW-2 stanowiącą napęd śmigłowca Mi8 i wytwarzała moc 1000 KM. Chociaż znacznie potężniejsza od ówczesnych konwencjonalnych silników dieslowskich odznaczała się wysokim poziomem hałasu, wysoką zawodnością (szczególnie w warunkach pustynnych) i nadmierną konsumpcją paliwa (co w efekcie dawało mały zasięg operacyjny i bardzo wyraźną sygnaturę termiczną). Jest to jeden z głównych powodów (oprócz konkurencji pomiędzy zakładami) dla którego czołg T90 został wyposażony w ulepszony silnik diesel'a zamiast turbiny gazowej. Dodatkowo turbina GDT-1000 mogła być napędzana jedynie naftą lotniczą, podczas gdy większość czołgowych silników wysokoprężnych jest wielopaliwowa.
Problem z dużą zawodnością został częściowo rozwiązany poprzez wprowadzenie nowej, lepszej turbiny GTD-1250, a nadmierne zużycie paliwa poprzez dodanie pomocniczej turbiny GTA-18, która używana jest gdy czołg jest nieruchomy. Aby zwiększyć zasięg operacyjny pojazdu można zamontować dodatkowe zbiorniki paliwa z tyłu kadłuba - mogą one zostać szybko odrzucone jeśli zajdzie taka potrzeba. Duży, okrągły pojemnik zamontowany z tyłu wieży zawiera dwie rury, które po zmontowaniu doprowadzają powietrze podczas pokonywania przeszkód wodnych po dnie. Większa z nich doprowadza powietrze do wlotu turbiny, podczas gdy druga podłączana jest do chłodnicy.
Nowym rozwiązaniem użytym podczas konstruowania T80 były ażurowe zęby prowadzące gąsienic - to rozwiązanie zastosowano pierwszy raz w historii budownictwa czołgowego. Dzięki temu charakteryzują się one dużą wytrzymałością i mniejszą masą w stosunku do używanych do tamtej pory. Dzięki większej ich szerokości w stosunku do używanych w T64, uzyskano mniejszy nacisk jednostkowy niż w używanych dotychczas czołgach radzieckich.
Model T80 był również pierwszym radzieckim czołgiem, który został wyposażony standardowo w dalmierz laserowy oraz komputer balistyczny. Oryginalnym zamontowanym noktowizorem był Buran-PA (800-1300 metrów zasięgu). Możliwe jest zamontowanie licznych typów celowników termowizyjnych w tym rosyjskiej AGAWA-2.
T80 używa tego samego gładko lufowego działa 2A46 kaliber 125 mm (zwana także "Rapira 3M" lub D-81TM) i hydro-mechanicznego automatu ładowniczego "KORZINA-M" podobnego do używanego w T64, aczkolwiek system kontroli ognia został znacznie ulepszony. Szybkostrzelność działa wynosi 6-8 strzałów na minutę, aczkolwiek w przypadku awarii ładowanie manualne jest znacznie utrudnione. Żywotność lufy obliczona jest na 700 strzałów, po czym należy ją wymienić - nie wymaga podnoszenia wieży, a więc może zostać wykonane w warunkach polowych (nie było to możliwe w starszych czołgach radzieckich). Zasięg strzału na wprost wynosi 800 metrów, skuteczny zasięg pocisków ppanc. wynosi 2100 m. Przy strzelaniu z maksymalnym kątem podniesienia (+15 stopni) zasięg dochodzi do 9500 metrów. Obrotowa "karuzela" automatu ładowniczego znajdująca się pod wieżą zawiera 28 pocisków rozdzielonego ładowania (dalsze 17 znajduje się poza karuzelą). ładunki miotające umieszczone są pionowo na obwodzie karuzeli, a pociski poziomo zapalnikami do środka. Unoszone są one równocześnie do położenia poziomego i w jednym "suwie" ładowane do komory zamkowej. Karuzela umożliwia wybór każdego z umieszczonych w niej rodzajów pocisków (dokonuje tego celowniczy za pomocą przycisków umieszczonych na obudowie celownika). Łuski pocisków ulegają częściowemu spaleniu podczas strzału. Amunicję stanowią pociski AP (ang. Armour Piercing), APDS (ang. Armour Piercing Discarding Sabot), HEAT (ang. High Explosive Anti-Tank) i HE-FRAG (ang. High Explosive-Fragmentation). Działo jest w pełni stabilizowane w obu płaszczyznach, co pozwala na prowadzenie ognia podczas jazdy (układ stabilizacji jest porównywalny jakością z konstrukcjami zachodnimi, ale znacznie od nich cięższy).
Czołg T80B/T80U może wystrzeliwywać za pomocą działa kierowane pociski przeciwpancerne 9K112 "Kobra" (AT8 "Songster" wg. NATO) lub nowsze 9K120 "Refleks" (AT11 "Sniper" wg. NATO). Jedyne, co musi zrobić celowniczy po odpaleniu rakiety to utrzymywać krzyż celownika na celu. Podczas gdy AT8 naprowadzane były falami radiowymi, AT11 kierowane są wiązką lasera. Maksymalny zasięg tych rakiet wynosi 4000-5000 metrów. Podstawowym celem dla nich są pojazdy wyposażone w pancerz reaktywny, ale podobno można ich użyć również do atakowania śmigłowców. Głowice HEAT tych rakiet penetrują około 700 mm RHAe (ang. Rolled Homogeneous Armor Equivalent). Używanie ATGM (ang. Anti-Tank Guided Missile) w nocy jest utrudnione, gdyż celownik noktowizyjny nie może zostać wykorzystany do ich naprowadzania. Można użyć zwykłego celownika optycznego o ile cel jest oświetlony, albo celownika termicznego. ATGM mogą być odpalane z postoju albo podczas wolnej jazdy.
Uzbrojenie stanowią ponadto sprzężony z działem karabin maszynowy PKT kaliber 7.62mm oraz wielko kalibrowy karabin przeciwlotniczy NSVT "Utios" kaliber 12.7mm zamontowany na zewnątrz wieży. Ten drugi jest wyposażony zarówno w elektroniczny, zdalny celownik PZU-5, jak i optyczny celownik K10-T.
Opancerzenie zostało starannie zaprojektowane i charakteryzuje się dużą odpornością w stosunku do masy własnej, do czego niewątpliwie przyczynił się wyjątkowo wysoki poziom radzieckiej metalurgii. Przedni pancerz wykonany jest ze płyty warstwowej (stal o różnej twardości, elementy ceramiczne oraz metale lekkie i przekładki ulowe). Dodatkową osłonę stanowi lemiesz spychu, służący do samo okopywania się czołgu (rozwiązanie zapożyczone z T72). Duży kąt nachylenia płyt czołowych zwiększa ich względną grubość przy trafieniu pociskiem ppanc. i sprzyja jego rykoszetowaniu. Boki i dno T80 są wykonane ze stali o zmiennej grubości - żebrowanej wzdłużnie i poprzecznie - jej wytrzymałość jest dzięki temu wysoka, a masa niezbyt duża.
Po wyposażeniu w pancerz reaktywny, czyli ERA (ang. Explosive Reactive Armor) T80 jest praktycznie niewrażliwy na czołowe trafienia głowicami HEAT używanymi przez przeciwpancerne kierowane pociski używane przez armie NATO. Panele reaktywne są również umieszczone na górnej części wieży, co zapewnia osłonę przed bronią rażącą z góry. Pancerz reaktywny praktycznie nie zapewnia dodatkowej osłony przez pociskami APDS lub APFSDS. Niewątpliwą wadą pancerzy reaktywnych jest to, że ich detonacja ma niszczący efekt również dla wyposażenia znajdującego się na pancerzu czołgu (przyrządy celownicze, radiowe itp.) - "uratowany" czołg może stać się niezdolny do dalszej walki. Podczas walk w Czeczenii zdarzały się detonacje całego pancerza reaktywnego po trafieniu czołgu pociskiem termobarycznym RPO "Trzmiel". Detonacja pancerza reaktywnego może być również niebezpieczna dla znajdującej się w pobliżu piechoty. Czołg wyposażony jest ponadto w system ochrony przed bronią masowego rażenia tj. NBC, który w razie zarejestrowania wybuchu atomowego wyłącza silnik i hermetyzuje czołg, a w przypadku stwierdzenia skażenia sygnalizuje to i uszczelnia wnętrze.
T80 jest wyposażony w typowe środki łączności tzn. radiostację z możliwością utajnienia przekazu oraz interkom. Ma też reflektory do jazdy szosowej w nocy oraz typowy dla radzieckich czołgów ochraniacz dla dowódcy jadącego w otwartym włazie. Zamontowano także system przeciwpożarowy.
T80 przystosowany jest do montowania trałów lemieszowych przeznaczonych do wyorania min sprzed gąsienic. Możliwe jest również zastosowanie ciężkich trałów naciskowo-koleinowych oraz trałów elektromagnetycznych.
Eksploatacja czołgu T80 w warunkach bojowych ujawniła jego istotną wadę. Otóż przy trafieniu pociskiem przeciwpancernym w bok czołgu tuż nad kołami, struga kumulacyjna trafiała wprost w ładunki miotające, stojące pionowo w automacie ładowania. Takie trafienie powodowało momentalną eksplozję całej amunicji, połączone z "wystrzeleniem" wieży w powietrze i oczywiście śmiercią całej załogi. Taki wstrząsający efekt uderzenia zwykłego granatu kumulacyjnego nie jest możliwy w wypadku czołgu T72, gdzie pociski armatnie ułożone są poziomo. Niemniej jednak praktyka przechowywania amunicji w magazynach oddzielonych od załogi przez przegrody, tak jak jest to zrobione w czołgach LEOPARD 2, czy M1 ABRAMS, nie jest standartowo stosowana w armii sowieckiej. Doświadczenia z Libanu z 1982 roku oraz wojny w Zatoce Perskiej w 1991 roku wskazują, że trafienie czołgu T72 prawie zawsze prowadzi do katastrofalnych wybuchów amunicji.
Państwa, które używają obecnie czołgu T80 to: Chiny, Cypr, Pakistan, Rosja, Korea Południowa i Ukraina.
Warianty:
T80: Pierwszy wariant, który wszedł do produkcji w 1978. Wyprodukowano tylko kilkaset sztuk zanim rozpoczęto produkcję wariantu T80B.
T80B: Czasem nazywany "Beryoza" (ros. brzoza), był pierwszą poważniejszą modyfikacją polegającą na wyposażeniu wieży w nowy kompozytowo-ceramiczny pancerz K zapewniający lepszą ochronę przed pociskami wykorzystującymi energię kinetyczną do penetracji (jak np. APFSDS). Ponadto ten wariant zyskał możliwość wystrzeliwywania rakiet AT8 "Cobra".
T80BK: Wariant czołgu dowodzenia wyposażony w dodatkowe systemy łączności i anteny.
T80BV: Wariant wyposażony w pancerz reaktywny pierwszej generacji. Późno produkowane modele wyposażono w wieżę użytą w wariancie T80U.
T80U: Po raz pierwszy zaobserwowany w 1989 i określony przez NATO jako SMT M1989 (ang. Soviet Medium Tank Model 1989). Jego przekonstruowana wieża została wyposażona w pancerz reaktywny drugiej generacji. Ten wariant korzysta z laserowo naprowadzanych rakiet przeciwpancernych 9K120 "Świr" (AT11 "Sniper" wg. NATO) zamiast starszych AT8 "Cobra". Inną modyfikacją było użycie potężniejszej i ekonomiczniejszej turbiny gazowej GTD-1250 o mocy 1250 KM.
T80UD: Wariant produkowany na Ukrainie, wyposażony w silnik diesel'a o mocy 1000 KM zamiast turbiny gazowej, oraz pancerz reaktywny pierwszej generacji.
T80UK: Wariant czołgu dowodzenia wyposażony w radiostacje R-163-50K oraz R-163-U, system nawigacji TNA-4, oraz elektroniczny system kontrolujący fragmentację pocisków. Celownik termiczny AGAVA zapewnia możliwość nocnej obserwacji w zasięgu 2,600 metrów.
T80UM: Zmodernizowany wariant T80U wyposażony w celownik termowizyjny dla celowniczego oraz dodatkowy ekran obserwacyjny dowódcy. Ogólnie rzecz biorąc podobny do T80U, ale pozbawiony reflektora na podczerwień i z powiększonym systemem noktowizyjnym. Dodatkowym wyposażeniem są: aktywny system ochronny ARENA i aktywny system zakłócania pocisków naprowadzanych na podczerwień SZTORA-1.
T84: Konstrukcja ukraińska będąca rozwinięciem wariantu T80UD. Charakteryzuje się spawaną wieżą, francuskim celownikiem termowizyjnym ALIS i potężniejszym silnikiem diesel'a. Opcjonalnie może zostać wyposażony w system ochronny ARENA i system SZTORA-1. Wariant ten jest w większym stopniu oparty o podzespoły nie-rosyjskie.
Podwozie T80 zostało użyte w dziale samobieżnym 2S19.

Zdjęcia